Książka Węzły miasta

Prezentujemy wersję online publikacji Węzły miasta, która w wersji papierowej ukazała się w styczniu 2019 roku. Rozważania zawarte w tej książce zmierzają do wydobycia problemów współczesnych dużych rozwijających się miast w Polsce. Słabą stroną dynamicznego rozwoju jest brak perspektywicznego myślenia i rozwiązywanie problemów post factum.

Książkę można przeczytać bezpośrednio na tej stronie, korzystając z poniższych odnośników, lub pobrać w formacie PDF (uwaga: plik ma wielkość 185 MB).

 

Spis treści

Krystyna Guranowska-Gruszecka, Małgorzata Łaskarzewska
Słowo wstępne

Część I: Idea

Krystyna Guranowska-Gruszecka
Węzły miejskości w strukturach metropolitalnych

Pojęcie węzły miejskości zostało wprowadzone do polskiej teorii urbanistyki przez profesora Zbigniewa Zuziaka – głównego inspiratora badań naukowych o tym kierunku w 2015 roku, sformułowanych we wniosku o grant Narodowego Centrum Nauki – rozwinięte natomiast i rozpowszechniane przez profesorów architektów Krystynę Guranowską-Gruszecką i Piotra Lorensa.

Teoria dotyczy intensywnie rozwijających się policentrycznych śródmieść obszarów metropolitalnych i prezentuje nowatorskie podejście do relacji systemu transportowego i urbanizacji. Celem tego sprzężenia jest poprawa dostępności komunikacyjnej węzłów, podlegających wzrostowi intensywności użytkowania i zabudowy, wzbogacenie tych miejsc o wartościową artystycznie architekturę, zwykle multifunkcjonalną i zadbanie o wygodę pieszych. Działania te muszą wprowadzać warunki poprawnych relacji społecznych, zdrowotności przestrzeni miejskich, w tym atrakcyjnych przestrzeni publicznych i elementów zieleni Przedmiotem rozważań będą zatem wybrane przestrzenie metropolii intensywniej zagospodarowane niż inne przestrzenie w mieście oraz problemy, które ich dotyczą, w tym oprócz funkcjonalno-przestrzennych także społeczne, socjologiczne, inżynieryjne, czy technologiczne. Istotą tych rozważań jest wypracowanie drogi do powstania stosownych narzędzi działań urbanistycznych, prowadzących do porządkowania zdegradowanych przestrzeni miejskich i zrównoważonego rozwoju śródmieść. Osiągnięcie tego stanu wymaga przyjęcia nowych teorii, metod i narzędzi działania i zaakceptowania stosownych regulacji.

Anna Jeziorska
Węzły miejskości w aspekcie życia miejskiego i jego atrakcyjności ekonomiczno-kulturalnej

W dążeniu do rozwiązania problemów współczesnych miast, dotyczących zdegradowanych przestrzeni śródmiejskich pod względem funkcjonalno-przestrzennym i społecznym, szczególna uwaga skierowana jest na przestrzenie publiczne, które pełnią węzłową rolę w strukturze miejskiej. W opracowaniu zakres badań koncentruje się na tradycyjnych obszarach urbanistycznych zdefiniowanych, jako węzły miejskości. Wielowarstwowe formy zagospodarowania przestrzennego, gdzie skupisko różnorodnych funkcji, atrakcyjność i dostępność stanowi o ich sile przyciągania i wpływa na procesy prorozwojowe miasta oraz kształtowanie życia miejskiego. Węzły miejskości w strukturze miasta w ujęciu sieciowym, z uwagi na interakcje aktywności społecznej z przestrzenią publiczną, mogą pełnić rolę ożywiania i uatrakcyjniania przestrzeni śródmiejskich.

Przykładem ilustrującym powiązanie węzłowej roli obszaru miejskiego z fenomenem miejskości jest Plac Zbawiciela w Warszawie. Jego walory przestrzenne rozpoznawalny charakter, różnorodność funkcji, obecność atrakcyjnie uformowanych przestrzeni publicznych oraz dostępność komunikacyjna przyczyniły się do osiągnięcia efektu synergii. Po dekadach zapomnienia, najpełniej wykorzystuje swój potencjał i stał się atrakcyjnym miejscem.

Małgorzata Łaskarzewska
Ukryte warstwy miast

Dawne społeczeństwa tworzyły struktury ukryte, miasta na wielu następujących po sobie warstwach, w podziemiach pełnych pułapek dla ewentualnych najeźdźców, w twierdzach i bunkrach. Pod wpływem strachu przed innymi ludźmi, dla zapewnienia przetrwania członków społeczności, ochrony własnej kultury i dorobku, egzystencji spokojnej i ciągłej dla danego miejsca. Liczyła się stabilność, by przetrwać i nie dopuścić do exodusu ludności. Interesujące jest trwanie niektórych miast tysiące lat i upadek innych. Widzimy wówczas jak społeczeństwa zakorzeniały się, jak dbały i upiększały swoją przestrzeń, a te, które nie przetrwały, odkrywane zostają na nowo w interpretacjach wykopalisk archeologicznych. Odnalezione stare miasta są pełne ukrytych znaczeń, symboli i nazw, znane czasem tylko pokoleniom, które je tworzyły, a dziś współcześnie są często nie do odszyfrowania. Współczesne wizje ukrycia miast w biologicznie czynnych strukturach, aż po jego niewidzialność, wtopienie, zakamuflowanie w krajobrazie pokazują, że architekci tworzą nową historię nacechowaną zatroskaniem światem – pracują nad „fenomenami w zakrytości” ich warstw.

Część II: Miasto

Urszula Prokop, Iwona Pawlak
Nowy plan mobilności w Gandawie – rozwiązania i możliwości

Celem pracy jest ukazanie możliwości skutecznego wprowadzania nowoczesnych przekształceń komunikacyjnych w centrach miast. Podstawę do rozważań stanowi obserwacja przemian zachodzących obecnie w belgijskiej Gandawie, ukazana na tle charakterystyki przestrzennej miasta. Analizie poddane zostały przyczyny wprowadzania nowego systemu mobilności, jego główne cele oraz narzędzia wykorzystane do jego realizacji. W opracowaniu przedstawiono również wybrane zaganiania dotyczące historii procesu oraz roli mieszkańców w jego tworzeniu i wdrażaniu. Rozważania rozwinięte zostały poprzez autorską, oparta na dotychczasowych przekształceniach, perspektywiczną koncepcję projektową, zakładającą dążenie do całkowitego ograniczenia emisji substancji szkodliwych w centralnych obszarach miasta.

Agnieszka Starzyk
Sensualna percepcja miejskości

Celem naukowym zadania badawczego jest przedstawienie specyfiki sensorycznej percepcji przestrzeni. Ze względu na szeroki zakres i wielowątkowość przedmiotu badań, w niniejszym opracowaniu został zawężony do próby diagnozy i analizy wybranych problemów w kierunku programowania zmysłów użytkowników metropolitalnych węzłów miejskości. Celem uzupełniającym jest sygnalizacja problemu atraktorów przestrzeni oraz eksperymentu w środowisku miejskim. Zastosowano metody badań niezbędne do zdefiniowania problemu naukowego, jako wyjściowego dla dalszych opracowań, a w efekcie wskazania wytycznych wdrożeniowych: metoda analizy krytycznej, metoda analizy porównawczej, metoda obserwacji bez interwencji, metoda intuicyjna oparta na osobistych doświadczeniach autorki. Wyniki badań pozwoliły na wyciągnięcie wniosków dotyczących kierunków kształtowania przestrzeni miejskiej postrzeganej wieloma zmysłami.

Część III: Modele

Część IV: Wnioski

Krystyna Guranowska-Gruszecka, Anna Jeziorska, Małgorzata Łaskarzewska
Wnioski na przyszłość

Rozważania zawarte w tej książce zmierzają do wydobycia problemów współczesnych dużych rozwijających się miast w Polsce. Słabą stroną dynamicznego rozwoju jest brak perspektywicznego myślenia i rozwiązywanie problemów post factum. Tymczasem rozwiązania z wielu miast europejskich dają dobry przykład zachodzących procesów miejskich, a staranne ich obserwacje i oceny rezultatów prowadzą do wdrażania satysfakcjonujących rozwiązań.